Bir yılı daha devirmeye hazırlanırken, ülkemde neler neler devriliyor hüzünle izliyorum. Daha kırka varmadan pencerenin kenarında oturmuş, değişime ve yitirdiklerine için için ağlayan nineler gibi hissediyorum. İnandığım, sevdiğim, korumak istediğim her şey bir bir tarihe karışıyor…
Yitirdiklerimizi düşünürken, yılın son yazısını, tiyatro tarihinin en önemli kadınlarından birine, Cumhuriyet döneminde sahneye çıkan ilk Türk kadını Bedia Muvahhit’e ayırmak istedim. Açtıkları yol ve Cumhuriyet’in kadınlar için ne büyük armağan olduğu hatırlansın diye…
Öyle tiyatronun içine doğmuş ya da tiyatrocu olmak sevdasına düşmüş kimselerden değildir o. Ama Cumhuriyet dönemiyle birlikte, Türk tiyatrosunun biriciği olarak tarihe geçecektir…
1897’de İstanbul Moda’da doğan Emine Bedia Şekip (Muvahhit), küçük yaşta özel derslerle Fransızca ve Rumca öğrenir. Kadıköy’deki Dame de Sion ve Terakki okullarında öğrenim görür.
1921-1923 yılları arasında Erenköy Kız Lisesi’nde Fransızca öğretmenliği yapar. O dönemde sanatçı Ahmet Refet Muvahhit ile evlenerek Bedia Muvahhit adını alır.
Türk Kadını Beyazperdede
Muhsin Ertuğrul, 1923 yılında Halide Edip Adıvar’ın “Ateşten Gömlek” romanını filme çekecektir. Halide Edip Adıvar, “Bu rolü ancak bir Türk kadını oynayabilir” der.
Muhsin Ertuğrul, Bedia Muvahhit ve eşinin iyi arkadaşıdır. Hâl böyle olunca eşi Ertuğrul Refet Beye, “Karın oynar mı?” diye sorar. Filmde oynamak o zaman hiç beklemediği bir şeydir ama Bedia bu teklife çok sevinir ve birdenbire “Peki” der.
Bu filmde canlandırdığı Ayşe karakteri ile Türk sinemasında Neyyire Neyir ile birlikte oynayan ilk Türk kadın oyunculardan biri olur.
Atatürk’ün isteği ile Türk kadını sahnede
1923’te İzmir gazetesinde bir haber: “Dârülbedayi sanatçıları İzmir turnesine geldiler.” Bedia Muvahhit, turneye kocası Refet Muvahhit ile birlikte katılır. O günlerde Atatürk de İzmir’dedir. Sanatçılar, Atatürk’ü de oyuna davet etmek için onu ziyaret ederler. Atatürk sanatçıları kabul eder, oyunda kimlerin olduğunu sorar. Kadın oyuncuların hiçbiri Müslüman değildir, Atatürk bunun üzerine şöyle der: “Türk kadınları sahneye çıkmadıkça Türk sahnesinde beklenen gelişme olmayacaktır.” Atatürk, Refet Bey’e Bedia Hanım’ı sahnede görmek istediğini, onu “Ateşten Gömlek” filminde izlediğini ve muvaffak olduğunu söyler. Bunun üzerine Bedia Muvahhit, “Madem Atatürk emretmiş, oynayacağım” der. Pierre Veber ve Maurice Hennequin’in “Vingt Jours a l’Ombre” adlı eserinden İbnürrefik Ahmet Nuri tarafından adapte edilmiş “Ceza Kanunu” adlı oyundaki Sacide rolünü ona verirler. Bir günde hem ezber, hem de sahne provası yapar. Ve 31 Temmuz 1923 Salı akşamı, o zamanlardaki adıyla Pallas Sineması’nda (daha sonra Tayyare) ilk kez sahneye çıkar! Oyundan sonra Atatürk, sahneye gelerek onu tebrik eder ve tiyatro oyunculuğunu devam ettirmesini söyler. Böylece hem onun tiyatro yaşamı başlar hem Cumhuriyet döneminde ilk kez Türk kadını sahneye çıkar. Sonra da onun açtığı yolda hem o hem de Türk kadını sahneden inmeyecektir.
Devlet Sanatçısı
Aynı yıl Dârülbedayi’de Shakespeare’in “Othello”sunda Desdemona rolüne çıkar. Bu tarihten itibaren Dârülbedayi’de sürekli olarak çalışır ve 200’ün üzerinden oyunda rol alır. Birçok tiyatro eserini de tercüme veya adapte eder. Dârülbedayi dışında Odeon Tiyatrosu, Ferah Tiyatrosu’nda sahne alanlardan biridir. 1975 yılında Şehir Tiyatroları’ndan emekli olur. 1987 yılında “Devlet Sanatçısı” unvanını alır. 1993 yılı Aralık ayında sağlık durumu kötüleşen Muvahhit, 20 Ocak 1994 tarihinde 97 yaşında hayata veda eder… Türk kadınına sahnede açtığı yol ve sayısız eserle birlikte…
Anısına posta pulu çıkarılan Bedia Muvahhit’in adı, Sahne Tozu Tiyatrosu tarafından gerçekleştirilen ödül, çeşitli sahnelere verilen adıyla yaşatılmaya devam ediyor…
